navigate_nextលក្ខខណ្ឌ​សុវត្ថិភាពnavigate_nextការការពារខ្លួនអ្នកលើប្រព័ន្ធអនឡាញ ដោយអនុវត្ត Good Cyber Hygiene

ការការពារខ្លួនអ្នកលើប្រព័ន្ធអនឡាញ ដោយអនុវត្ត Good Cyber Hygiene

នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ សកម្មភាពនៅលើប្រព័ន្ធអនឡាញ និងការប្រើប្រាស់នូវឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចមានការកើនឡើង គួរឲ្យកត់សម្គាល់ ដោយសារតែមានសេវាកម្មអ៊ីនធើណែតដែលបង្កភាពងាយស្រួលក្នុងការ ប្រើប្រាស់គ្រប់ពេលវេលា និងគ្រប់ទីកន្លែង។ យ៉ាងណាមិញ សកម្មភាពទាំងនេះគឺមិនមានសុវត្ថិភាពឡើយ ប្រសិនបើអ្នកប្រើប្រាស់ពុំបានស្វែងយល់អំពីការអនុវត្ត ឬ វិធីសាស្រ្តល្អៗនៃការប្រើប្រាស់ អ៊ីនធើណែតឲ្យបានត្រឹមត្រូវប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។ ការអនុវត្តបែបនេះ ត្រូវបានគេហៅ ថា Cyber Hygiene។ ការស្វែងយល់អំពីការអនុវត្តនូវ Cyber Hygiene ជាប្រចាំថ្ងៃអាចជួយបង្ការឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់គេចពីការធ្លាក់ខ្លួន ទៅជាជនរងគ្រោះនៅក្នុងយុគសម័យនៃបច្ចេកវិទ្យា ដែលមានការវិវឌ្ឍថ្មីៗឥតឈប់ឈរ។

Cyber Hygiene នឹងណែនាំអ្នក អំពីការអនុវត្តសុវត្ថិភាព Cybersecurity ដើម្បីទប់ទល់ទៅនឹងការគំរាមកំហែងតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណែត និងបញ្ហានានាដែលប្រឈម។ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការអនុវត្តសុវត្ថិភាពអ៊ីនធើណែត លោកអ្នកត្រូវអនុវត្តជាប្រចាំ ប្រៀបដូចទៅនឹងការធ្វើអនាម័យផ្ទាល់ខ្លួន ជាប្រចាំរបស់លោកអ្នកដែរ (Personal Hygiene)។

ជំហានសំខាន់ៗ របស់ Cyber Hygiene ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់យកមកអនុវត្តជាប្រចាំនៅលើប្រព័ន្ធឌីជីថលមានដូចតទៅ៖

• ជំហានទី១៖ តម្លើងកម្មវិធីប្រឆាំងនឹងមេរោគ (anti-virus) និងកម្មវិធីប្រឆាំងនឹង malware

ការដែលតម្លើងនូវកម្មវិធីទាំងនេះនៅលើឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិកផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នក នឹងផ្ដល់នូវអត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនដូចខាងក្រោម៖

• ការពារពីការគម្រាមកំហែងនានាពីមេរោគ (Virus) និង malware ផ្សេងៗ។
• បង្ការពីការវាយប្រហារពី (Phishing) និងការគម្រាមកំហែងនានានៅលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណែត។
• ការពារពីការលួចយក ទិន្នន័យអត្តសញ្ញាណ (Identity theft) នៅលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណែត។
• ធានានូវសន្តិសុខសុវត្ថិភាពសម្រាប់ឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចទាំងមូល។
• ជំហានទី២៖ ប្រើប្រាស់ Firewall នៅក្នុងបណ្ដាញ Network
• តម្លើង និងដាក់ឲ្យដំណើរការនូវកម្មវិធី Firewall ដើម្បីការពារបណ្ដាញ Network របស់អ្នកពីការវាយប្រហារ ឬ ការជ្រៀតចូលពីសកម្មភាពគម្រាមកំហែងនានាដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។
• ការប្រើប្រាស់នូវ Firewall ក៏អាចត្រួតពិនិត្យនូវ Network Traffic, បញ្ឈប់នូវការវាយប្រហារដោយមេរោគ (virus attacks), បង្ការពីការ hacking, បញ្ឈប់នូវសកម្មភាពរបស់ spyware និងថែមទាំងជួយលើកកម្ពស់ឯកជនភាព (promote privacy) ផងដែរ។
• ជំហានទី៣៖ ធ្វើការ update កម្មវិធី និងប្រព័ន្ធដំណើរការ (operating system) ជាប្រចាំ
• ធ្វើការ update ទៅលើ applications និង web browsers របស់អ្នកជាប្រចាំ។
• ធ្វើការ update ទៅលើប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការ (Operating System) របស់អ្នកជាប្រចាំដើម្បីធ្វើឲ្យមានសុវត្ថិភាព កាន់តែប្រសើរឡើង ការធ្វើបែបនេះវាបានជួយឲ្យឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចរបស់អ្នក កាន់តែ មានសុវត្ថិភាព និងជៀសផុតពីចំនុចខ្សោយនានាដែលអាចកើតមាន។
• ជំហានទី៤៖ បង្កើតនូវ ពាក្យសម្ងាត់ ដែល មានប្រវែងវែង និងមានលក្ខណៈស្មុគ្រស្មាញ (Password Complexity)
• ប្រើប្រាស់នូវ ពាក្យសម្ងាត់ ដែលមានប្រវែងវែង និងមានលក្ខណៈស្មុគ្រស្មាញ (Password Complexity)។
• អនុវត្តទៅតាមលក្ខខណ្ឌទាំងបីនេះដើម្បីបាននូវ ពាក្យសម្ងាត់ (Password) ដែលល្អមួយ៖ ប្រវែង (Length) ភាពស្មុគ្រស្មាញ (Complexity) និង លក្ខណៈពិសេស (Uniqueness)។
• បង្កើតនូវ ពាក្យសម្ងាត់ (Passwords) ដែលមានប្រវែងវែងដើម្បីការការពារខ្ពស់របស់អ្នក រាល់ការចូលប្រើប្រាស់ក្នុងប្រព័ន្ធ ជាប្រចាំ ជាពិសេសកម្មវិធីដែលផ្តល់សេវាកម្មរបស់ធនាគារ។
• ប្រើប្រាស់នូវ កម្មវិធីគ្រប់គ្រងពាក្យសម្ងាត់ (Password Manager) ដើម្បីរក្សាទុកនូវរាល់ ពាក្យសម្ងាត់ (Passwords) របស់អ្នកប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។
• សូមកុំចែករំលែក ពាក្យសម្ងាត់ (Passwords) ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកទៅកាន់ជនដទៃ។
• ជំហានទី៥៖ ប្រើប្រាស់នូវ Multi-factor Authentication
• Two-factor ឬ Multi-factor Authentication ដែលមានលក្ខណៈរឹងមាំ ដែលជាវិធីសាស្រ្តដ៏ល្អបំផុត និងជារនាំងការពារបន្ថែមទៀតសម្រាប់ការពារប្រព័ន្ធឌីជីថលរបស់អ្នក ជាពិសេសកម្មវិធីដែលផ្ដល់សេវាកម្មហិរញ្ញវត្ថុ។
• ជំហានទី៦៖ ប្រើប្រាស់នូវ Encryption សម្រាប់ឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចនានា
• ប្រើប្រាស់នូវកម្មវិធី Encryption ដើម្បីការពារព័ត៌មានសម្ងាត់ (Sensitive Information) ពីការវាយប្រហារដោយមធ្យោបាយណាមួយ។
• ការធ្វើ Encryption គឺធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាពនៃទិន្នន័យដែលស្ថិតនៅក្នុងឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចរបស់អ្នក។
• ជំហានទី៧៖ ចម្លងទុក (Back up) នូវទិន្នន័យសំខាន់ៗជាប្រចាំ
• ចម្លងទុកនូវទិន្នន័យសម្ងាត់នៅក្នុង external storage ដែលមានសុវត្ថិភាព ឬ នៅក្នុង cloud storage ដែលស្ថិតនៅដាច់ដោយឡែកពីប្រភពដើមនៃទិន្នន័យ។ ការធ្វើបែបនេះអាចបង្ការនូវការបាត់បង់ ទិន្នន័យដោយយថាហេតុណាមួយដែលអាចកើតឡើង។
• ជំហានទី៨៖ សម្អាត Hard Drive របស់អ្នកឲ្យអស់
• ប្រសិនបើអ្នកមានគម្រោងលក់ចេញនូវឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចរបស់អ្នក អ្នកត្រូវប្រាកដថា Hard Drive របស់អ្នកត្រូវបានសម្អាត និងមានសុវត្ថិភាពក្នុងការលុបចេញរាល់ទិន្នន័យនានាដើម្បីជៀសវាងនូវការបាត់បង់ទិន្នន័យសម្ងាត់ (Sensitive Data) របស់អ្នកដោយអចេតនា។
• ប្រសិនបើឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចរបស់អ្នកត្រូវបាន hack ចូលនោះ Hard Drive ដែលបានសម្អាតរួច គឺមានន័យថាទិន្នន័យបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានទាញយកពីជនអនាមិក។
• ជំហានទី៩៖ រៀបចំ Network Router របស់អ្នកឲ្យមានសុវត្ថិភាព
• ធ្វើកំណែទម្រង់ទៅលើ Router របស់អ្នកឲ្យមានសុវត្ថិភាព ដោយធ្វើការបិទ និងផ្លាស់ប្ដូរទៅលើ default name និង password។
• ធ្វើការបិទមុខងារគ្រប់គ្រងពីចម្ងាយ (Remote Management) និងធ្វើការចាកចេញពីមុខងារ Administrator នៅពេលការធ្វើកំណែទម្រង់ត្រូវបានបញ្ចប់។
• ធ្វើកំណែទម្រង់ទៅលើ Router របស់អ្នកដោយប្ដូរមុខងារ Encryption ទៅ WPA2 ឬ WP3 Encryption ដើម្បីរក្សាបាននូវកម្រិតខ្ពស់បំផុតនៃឯកជនភាព ទិន្នន័យដែលត្រូវបានផ្ញើចេញតាមរយៈបណ្ដាញ Network របស់អ្នក។
• វិធីសាស្ត្រគួរពិចារណាផ្សេងៗទៀត
• លុបចេញនូវកម្មវិធីដែលមិនសំខាន់ និងគួរឲ្យសង្ស័យដែលអ្នករកឃើញនៅក្នុងឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិច របស់អ្នក។
• កំណត់នូវអ្នកប្រើប្រាស់ ដែលមានសិទ្ធិចូលប្រើប្រាស់ឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចនានារបស់អ្នកអោយបានច្បាស់លាស់។
• សូមកុំតម្លើងកម្មវិធីដែលមិនគួរឲ្យទុកចិត្ត និងមិនស្គាល់ប្រភពច្បាស់លាស់នៅលើឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចនានារបស់អ្នក ពីព្រោះវាអាចជាប្រភេទមេរោគដូចជា Trojan, Ransomware...។
• កំណត់ចំនួននៃកម្មវិធីដែលដំណើរការនៅលើឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចនានារបស់អ្នក។
• ប្រើប្រាស់នូវ VPN សម្រាប់ធ្វើឲ្យ ប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណែត (Internet Traffic) មានសុវត្ថិភាព នៅពេលប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធ ឬឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចនានារបស់អ្នកនៅទីសាធារណៈ ដូចជា ហាងកាហ្វេ ព្រលានយន្ដហោះ កន្លែងសម្រាកទទួលភ្ញៀវ និងស្ថានីយ៍នានា។
• សូមកុំចុចទៅលើផ្ទាំង Pop-up ដែលគួរឲ្យសង្ស័យ នៅលើគេហទំព័រណាមួយ ឬ អ៊ីម៉ែលដែលមានភ្ជាប់នូវ Link ឬ ឯកសារភ្ជាប់ (Attachment Files) ពីព្រោះវាអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ ឬ បង្ហាញនូវព័ត៌មានសម្ងាត់ផ្ទាល់ខ្លួនណាមួយទៅកាន់ឧក្រិដ្ឋជនអ៊ីនធើណែត (Cybercriminal)។